8 ưu điểm xuất sắc của loa kèn

DanielTran

Well-Known Member
Cá nhân mình rất ấn tượng về chất âm của loa kèn, sự phong phú của loa thể hiện qua các hình dạng và chất liệu khác nhau, chưa kể cấu tạo bên trong cũng như rất nhiều nguyên lý tính toán cho mỗi loại horn cụ thể. Thế nhưng giá trị của loa kèn là ở đâu và tại sao, xin mời các bạn cùng điểm qua 8 ưu điểm sau đây.

Horn-speakers.jpg


1. Hiệu suất chuyển âm

Loa là một thiết bị chuyển đổi những tín hiệu điện từ ampli trở thành những chuyển động vật lý, đẩy khối khí phía trước màng loa để tạo ra sóng âm. Từ xa xưa người ta đã biết chụm hai bàn tay để truyền tiếng nói đi xa hơn, họng kèn dựa trên nguyên lý tương tự. Gắn thêm họng kèn vào loa, sẽ giúp cho loa làm việc nhẹ nhàng hơn rất nhiều, và khi đó cũng sẽ ít bị méo âm.
Một cái loa 4 ohm thông thường với độ nhạy 85dB/1w/1m chỉ có hiệu suất chuyển âm là 0.1%. Nghĩa là trong số 1000W cung cấp cho loa, chỉ có 1W tạo thành âm thanh có ích (âm nhạc, giọng nói). Trong khi đó một cái loa 8 ohm có họng kèn, có hiệu suất có thể lên đến 60% (108dB/1w/1m).

audio_inverse_square.jpg


Tuy nhiên công suất dường như chỉ là vấn đề lớn với những người chơi ampli đèn; còn thì nói chung người ta vẫn tìm được những ampli công suất đến 500W có thể kéo được bất kỳ cặp loa bất trị nào. Ưu điểm quan trọng hơn của loa họng kèn là…

2. Nhiệt độ của cuộn dây loa

h575RFP3212-O_cutaway.jpeg


Khi mà ta đẩy một công suất hàng trăm watt vào những sợi dây rất mảnh của cuộn loa, mà có thể đến 99.9% số này biến thành nhiệt năng hao phí, cuộn dây trở nên cực kỳ nóng. Nó gây ra méo tiếng khi loa phát ở âm lượng cao. Loa kèn thì nhờ có hiệu suất cao, chẳng bao giờ phải kéo với công suất lớn, và do đó nó chẳng bao giờ gặp phải hiện tượng quá nhiệt này.

3. Cách tạo sóng âm

Để tạo ra sóng âm, loa nào cũng phải dùng màng loa tác động vào không khí. Chuyển động tới lui của màng loa, thường là rất nhanh, sẽ tạo ra sóng âm. Chung quy lại thì sự khác biệt giữa các loa là nó phải chuyển động nhiều thế nào để tạo ra mức âm lượng mong muốn?

Horn_loudspeaker_animation.gif


Nếu chúng ta đứng trong bể bơi và khoát tay bên dưới mặt nước, người bạn đối diện cách đó chừng 2m sẽ cảm nhận được sóng nước từ cái khoát tay này. Bây giờ nếu ta dìm một ống nhựa đường kính 10cm, dài chừng 60cm xuống nước, hướng về phía người bạn kia, rồi vỗ vào một đầu ống, người bạn kia sẽ cảm thấy một cơn sóng mạnh hơn nhiều. Lý do rất rõ ràng, nếu không có cái ống, cái khoát tay sẽ khiến nước lan đi khắp nơi, chứ không truyền đi tập trung như khi ta dùng một cái ống. Nguyên lý truyền sóng này hoàn toàn tương tự trong không khí, khi so sánh giữa một cái loa bình thường và một cái loa có họng kèn, mà ở đây họng kèn chính là cái ống nước loe rộng ra mà thôi. Màng loa bình thường sẽ phải chuyển động với biên độ rất lớn để có thể tạo ra được cùng một áp suất như loa kèn.

Thực ra thì màng loa có chuyển động với biên độ lớn đến mấy cũng không quan trọng cho lắm, nếu chúng ta không biết rằng điều này thực sự ảnh hưởng đến chất lượng âm thanh…

4. Trọng lượng màng loa và lực quán tính

Figure_18_03_01ab.jpg


Bởi vì khi chuyển động với biên độ lớn như vậy, màng loa không thể dừng lại ngay lập tức để đáp ứng tín hiệu tiếp theo. Màng loa dù là sử dụng loại vật liệu tiên tiến nhất, nó vẫn phải có trọng lượng nhất định, và do đó bị chi phối bởi lực quán tính. Kể cả khi tín hiệu đã tắt, nó sẽ phải dao động tới lui trong một lúc lâu sau đó nữa, nhiều hay ít tùy thuộc vào biên độ của nó lúc đầu lớn hay nhỏ. Thực tế thì tín hiệu âm thanh truyền đi liên tục, và như vậy màng loa không thể nào đáp ứng trung thực với yêu cầu của tín hiệu. Trong khi đó các loa hiệu suất cao nói chung, và loa có họng kèn nói riêng, do không cần phải dao động với biên độ lớn, nên nó ngừng lại cũng dễ hơn, tốc độ đáp ứng yêu cầu tín hiệu nhanh hơn, đưa đến sự tái hiện âm thanh trung thực hơn.

5. Sự tán âm, dội âm trong phòng nghe và sự cài thiện âm hình

reflections-3s.png


Trong phòng nghe, cặp loa thông thường sẽ gửi phần lớn âm thanh đi về phía trước. Tuy nhiên giống như sóng nước trong ví dụ trên, một tỷ lệ không nhỏ các sóng âm vẫn lan đi theo đủ các hướng khác nhau, phản xạ vào đủ các thứ chất liệu trong phòng, và cùng một tín hiệu đó sẽ đến tai người nghe ở nhiều thời điểm sớm muộn khác nhau. Ở một chừng mực nhất định, nó tạo ra hiệu ứng echo mà nhiều người thích nghe. Nhưng nếu một số các âm này phải phản xạ quá nhiều lần và truyền đến tai người nghe quá chậm, nó làm cho não bộ của chúng ta bối rối vì phải làm việc căng thẳng hơn để định hướng vị trí không gian của sóng âm. Thường thì chúng ta phải khắc phục rất vất vả và tốn kém để thực hiện tiêu tán âm cho phòng nghe.

Với loa họng kèn, vấn đề này được giảm thiểu đi đáng kể. Đó là nhờ họng kèn giúp hướng cho âm thanh trực tiếp đến tai người nghe, hạn chế tối đa các sóng âm đi hoang, não bộ dễ dàng định hướng được âm thanh, và góp phần khiến cho cảm nhận về âm hình của bài nhạc được cải thiện rõ rệt. Đầu óc của bạn trở nên thư giãn để thực sự thưởng thức âm nhạc, thay vì căng ra trong vô thức để gạn lọc và định vị các sóng âm.

6. Kinh tế và chất âm

Nói gì đi nữa thì không phải ai cũng có thể sở hữu những ampli khủng đến 500W. Từ đặc trưng của tai người, khái niệm âm lượng được định nghĩa bằng decibel là một đơn vị phi tuyến, theo thang logarithm. Theo đó để tăng âm lượng lên mỗi 3dB, là một khoảng tăng nhỏ nhất mà tai người có thể cảm nhận được, thì công suất của ampli cấp cho loa phải tăng gấp đôi. Còn muốn tăng âm lượng lên gấp đôi theo cảm nhận của tai người, nghĩa là tăng áp suất âm thanh lên gấp đôi, hay tăng thêm 10dB, thì công suất cấp vào loa phải tăng gấp 10 lần. Ví như từ mức 88 dB với mức công suất 50W, muốn tăng lên 98 dB thì phải cần ampli 500W! Một vài thể loại nhạc như giao hưởng hoặc rock, biến thiên âm lượng so với lúc cao trào có thể lên đến 20 dB, sẽ khiến cho ampli có thể bị quá tải!

Với loa có họng kèn chỉ cần ampli công suất thấp, khiến cho giá thành đầu tư cho ampli giảm, số lượng chủng loại ampli có thể lựa chọn tăng lên rất nhiều, tương ứng là chất âm của từng ampli khác nhau sẽ tạo ra sự đa dạng cho người chơi; mà một ví dụ cụ thể là ampli đèn thường có công suất rất nhỏ, sẽ cực kỳ thích hợp với dòng loa có độ nhạy cao nói chung, hoặc là với loa kèn nói riêng.

7. Hệ số hồi phục, độ rộng dải tương thích và ampli đèn

cf7200_env.gif


Khi ghép ampli với loa, trở kháng là thông số được nhiều người quan tâm. Nhưng bên cạnh đó thì damping factor, đặc trưng cho khả năng hồi phục của màng loa sau khi rung động để trở về vị trí cân bằng ban đầu, chuẩn bị cho tín hiệu rung động tiếp theo, là một thông số ít được đề cập tới. Thế nhưng đây lại là một thông số quan trọng ảnh hưởng đến chất lượng âm thanh, mà đặc biệt là âm trầm. Tương tác giữa ampli và loa là một quá trình hai chiều, do đó chúng ta vẫn thường nghe về việc một cặp loa này lại chỉ hợp với ampli kia. Những loa hiệu suất thấp để tạo ra âm trầm thì phải dao động với biên độ lớn, do đó yêu cầu cấu tạo màng nhện của nó phải mềm và tương đối yếu để phù hợp với biến dạng lớn. Những loa này cần loại ampli tương tác được với hệ số hồi phục lớn. Vì mỗi loa có một hệ số hồi phục khác nhau, nên một ampli được xem là dễ kéo nhiều loại loa, là ampli có thể cung cấp một dải rộng tương thích các hệ số hồi phục khác nhau.

Trong khi đó với loa hiệu suất cao, hoặc loa có đường kính lớn, màng loa cứng, chất liệu nhẹ, củ từ lớn, hoặc loa kèn, để tạo ra âm trầm chỉ cần dao động với biên độ nhỏ, thì các loại loa này chỉ cần một hệ số hồi phục nhỏ. Các ampli đèn với chất âm mộc mạc đặc trưng, thì khuyết điểm chính là thường chỉ cung cấp được một dải tương thích hệ số hồi phục rất hẹp, với giá trị nhỏ, trở nên rất phù hợp với các loại loa này.

8. Tính đẳng hướng và hình dạng tối ưu cho loa kèn

ppos-07-inversesquarelaw.jpg


Sau tất cả những ưu điểm của loa họng kèn, thì thực ra không phải các loại loa kèn đều được chế tạo giống nhau. Đây có thể là một thông tin gây nhiều tranh cãi, vì nó đi ngược lại quan niệm xưa nay của các audiophile. Tuy nhiên đây cũng có thể là một tin mừng cho các DIYers.

Có thể tất cả chúng ta đều cảm thấy bị mê hoặc bởi hình dáng, chất liệu và chất âm của cây kèn trumpet, thế nhưng mục đích chính của nó là gia tăng hiệu suất truyền âm trong khi có thể giảm được kích thước của kèn. Thực tế thì khuyết điểm của nó là bị biến âm. Điều này đem lại sự hấp dẫn về chất âm của kèn trumpet, tuy nhiên nếu chúng ta hát hay nói vào một họng kèn tương tự trumpet, thứ chúng ta nghe được sẽ được khuếch đại lên rất to, nhưng chất âm thì lại là một thứ hao hao trumpet, không còn là âm sắc tự nhiên ban đầu nữa.

Ngược lại nếu sử dụng một cái loa tiết diện tròn bình thường với cạnh nón phẳng, miệng loa mở rộng, âm thanh nhận được sẽ to và đồng thời cũng rõ, nghĩa là trung thực hơn so với trumpet.

DAMPING.GIF


Câu hỏi đặt ra là tại sao hầu như tất cả các hãng loa trên thế giới ngày nay đều sử dụng các họng kèn kiểu uốn cong, như exponential horn, bi-radial horn, tractrix horn, back loaded horn…? Một trong số các lý do chính đó là vì loa hình nón quá cồng kềnh để có thể thương mại hóa. Với cùng một dải đáp tuyến tần số như nhau, loa nón phải có kích thước lớn hơn nhiều so với loa uốn cong. Trong ngành công nghiệp âm thanh bị ám ảnh bởi vấn đề chiết giảm kích thước, rõ ràng loa nón không bao giờ là khả thi.

Thế nhưng chỉ có loa nón mới có được đặc tính đẳng hướng, giúp tái hiện hoàn toàn nét tự nhiên của âm sắc. Đặc tính đẳng hướng ở đây là mức độ đồng đều khi âm thanh được truyền đi trong miền không gian được giới hạn bởi hình dạng của nón loa, và mở rộng ra phía trước. Do đó nếu một loa nón có góc truyền âm 60 độ, thì nếu người nghe ngồi trong phạm vi này sẽ nghe được một âm lượng rất ổn định, bất kể tần số của đoạn nhạc lúc đó là bao nhiêu. Ngược lại với các loa dùng họng kèn kiểu uốn cong sẽ không có được ưu điểm này. Đặc biệt khi tín hiệu ở dải tần số cao, họng kèn cong sẽ tập trung âm thanh về một hướng rất hẹp. Khi đó nếu người nghe không ngồi ngay chính giữa đôi loa, ở ngay điểm ngọt của chúng, thì chỉ có một phần âm thanh truyền đến tai anh ta.

a24b91e1_wide_dispersion.jpeg


Do đó với các DIYers muốn chế tác một họng kèn đảm bảo chất âm trung thực, giờ đây công việc trở nên đơn giản hơn trước rất nhiều. Hãy làm thử và cho biết trải nghiệm của bạn!

***

Vì còn mới nhập môn vào lĩnh vực đau thương này, nên kiến thức và khả năng dịch thuật các khái niệm còn rất hạn chế, mong các bác có nhiều kinh nghiệm đi qua chỉ điểm giúp cho.

Nguồn: Oswalds Mill Audio - About / Why Horns | OMA
 

lequynhan

Well-Known Member
Ðề: 8 ưu điểm xuất sắc của loa kèn

Cảm ơn bác chủ!
Quả thật! em chưa nhìn thấy cái Loa Kèn thực bao giờ ngoại trừ cái kèn để thổi.
 

lan806

Well-Known Member
Ðề: 8 ưu điểm xuất sắc của loa kèn

Ưu điểm phải có cả nhược điểm nữa, hy vọng bác chủ cũng chỉ ra cả nhược điểm, họng kèn là họng cứng có thể bằng gỗ, gang, đồng hay hợp kim,.... Cái loa nào về cơ bản chẳng có kèn, nón loa cũng là dạng kèn.
 

tuongngoc

Active Member
Ðề: 8 ưu điểm xuất sắc của loa kèn

Ở nhà em có 2 đôi loa kèn, cái đầu tiên em thấy là nó đẹp!
 

DanielTran

Well-Known Member
Ðề: 8 ưu điểm xuất sắc của loa kèn

Ở nhà em có 2 đôi loa kèn, cái đầu tiên em thấy là nó đẹp!

Ôi một đôi em còn đang thèm, bác có những hai đôi, là những đôi gì thế bác? Mời bác share lên đây cho anh em cùng chiêm ngưỡng.

Ưu điểm phải có cả nhược điểm nữa, hy vọng bác chủ cũng chỉ ra cả nhược điểm, họng kèn là họng cứng có thể bằng gỗ, gang, đồng hay hợp kim,.... Cái loa nào về cơ bản chẳng có kèn, nón loa cũng là dạng kèn.

Vâng bác, em thấy trước hết là loa kèn rất đắt, khá hiếm, không phổ biến dễ chọn lựa như các loại loa khác; thứ nữa là nó khá cồng kềnh, nhất là những loại có họng kèn cho loa trung và loa trầm, thứ khác nữa là ngoài sự chiếm dụng không gian cho chính nó, thì loa kèn cũng cần một không gian lớn để phát huy chất âm của nó. Ngoài ra nếu đúng là kèn nón thì em cũng chưa thấy ở đâu bán, và dạng của kèn nón thì nó không đẹp như các kèn uốn cong.

Cảm ơn bác chủ!
Quả thật! em chưa nhìn thấy cái Loa Kèn thực bao giờ ngoại trừ cái kèn để thổi.

Nếu ý bác là nhìn bằng tận mắt một cái loa hoàn toàn dùng kèn thì có lẽ em cũng như bác. Còn xem loa có dùng kèn cho một phần dải âm thì em cũng đang có đây ạ, và thị trường thì có rất nhiều. Ngoài ra có những loại cũng tính là kèn, rất đậm chất kèn nhưng nhìn thì khó nhận ra, như là loại kèn sau, back loaded horn.

Mời bác vào đây xem qua một số loại ạ.

Cảm ơn cụ đã khai sáng vè mặt lý thuyết cho em về cái Kèn. Lý thuyết là vậy nhưng em nghe Kèm vẫn thấy thế nào ấy, hay là cái tai của mình chỉ nghe được có thế.

Tạ cụ, em cũng là dịch ra từ tài liệu nước ngoài thôi ạ. Thấy hay nên muốn chia sẻ cùng các cụ, cũng là mở ra để cùng bàn luận cho vui. Không rõ cụ đã nghe qua loại kèn nào, chứ em là đang chết mê chết mệt đây ạ. Ở một vài tần số của trung âm, rõ nhất là khi nghe ca sĩ hát, loa kèn ngân lên một âm sắc rất đặc biệt, mà mình cảm giác như đang ngồi trước ca sĩ thật. Tất nhiên không phải bài hát nào hay giọng hát nào cũng nghe ra được. Trong lúc nghe, em thấy hai chất giọng của Thanh Thúy và Huỳnh Phi Tiễn khá hợp với kèn. Ngoài ra các cụ có thể nghe thử bài Bạn thân của tam ca Mai Thanh Sơn - Trúc Hồ - Quốc Khanh hát với guitar và đệm Cello, rất hợp với chất kèn.
 

DanielTran

Well-Known Member
Nhớ lại một thời ta đã yêu. Tình cờ em có việc quay lại tìm hiểu về kèn, thì search được bài này hóa ra chính mình dịch đã lâu. Khai quật lên xem có bác nào thích kèn không.
 

coolpix8700

Well-Known Member
Ưu điểm đã được liệt kê, dễ nhận thấy nhất là mấy cái loa cùng nguyên lý là loa truyền thanh (loa phường), công suất của chúng không cao nhưng cả 1 khu vực rộng lớn nghe oang oang!
Còn nhược điểm chính, thì loa kèn cũng như loa thùng có ống cộng hưởng bass, sử dụng sự phản xạ (sự cộng hưởng ở loa thùng có lỗ) để tăng hiệu suất âm thanh, nếu thiết kế để sự cộng hưởng (trong phản xạ) sai thì tiếng méo. Tiếng méo nghe rõ nhất là ở mấy cái loa hàng ngày hay phát ở phường.
Nhưng độ méo của loa kèn thường thấp hơn loa truyền thanh rất nhiều, vì cấu tạo của loa kèn ít số lần phản xạ để làm tăng âm lượng hơn!
Horn_loudspeaker_animation.gif


Loa truyền thanh hay loa nén

Reflex_loudspeaker_animation.gif
 
Chỉnh sửa lần cuối:

DanielTran

Well-Known Member
Hôm qua em táy máy gắn thêm cái họng kèn cho loa treble, thì thấy nó cải thiện được trong dải tần từ 500 Hz đến 3000 Hz nhưng lại suy hao ở trên 12 kHz. Hiệu quả nhận được là trung âm rõ hơn và tụ hơn ở giữa.
horn.jpg
 

justbenice

Moderator
Nhưng em nghe nhiều bạn nói loa kèn âm thanh không ..thật. Và không thể nào diễn tả được âm nhạc mang tính "ngọt". Không biết phải không, em chưa nghe loa kèn bao giờ. hihi.
 
Bên trên