Các nhà sản xuất điện tử hiện đang chật vật trước cuộc khủng hoảng chip toàn cầu nghiêm trọng. Họ đã phải tìm đến các kênh cung cấp riêng. Song, nhiều trong số đó lại đau đầu với nạn lừa đảo, buôn bán thành phần chip giả, kém chất lượng hoặc đã qua sử dụng.
Junichi Fujioka, Giám đốc điều hành của công ty sản xuất điện tử Nhật Bản Jenesis, cho biết ông đã có được trải nghiệm tồi tệ này. Vì không thể mua máy tính từ các nguồn cung thông thường, nhà máy của Jenesis ở miền nam Trung Quốc đã đặt hàng máy tính trên trang của gã khổng lồ thương mại điện tử Alibaba. Tuy nhiên, khi kiện hàng được giao, chúng không thể hoạt động.
Jenesis đã nhờ một chuyên gia kiểm định chip để mổ xẻ các linh kiện bên trong thì nhận thấy thông số kỹ thuật của chúng hoàn toàn khác so với những gì công ty đặt hàng trước đó, trong khi tên nhà sản xuất trên bao bì lại có vẻ là hàng chính hãng. Jenesis sau đó đã liên lạc với phía nhà cung cấp nhưng mọi nỗ lực khiếu nại gần như bằng không.
Đây là một trong số những câu chuyện cảnh giác về việc các nhà sản xuất điện tử bị lừa chip theo dạng hàng phân phối, một thuật ngữ chỉ loại chip tồn kho được bán bởi các bên không phải là nhà sản xuất hay nhà cung cấp được ủy quyền.
Những con chip theo dạng này thường không được hưởng chính sách bảo hành, cũng như không rõ cách chúng được bảo quản ra sao. Các chuyên gia trong ngành nhận định điều này có thể tạo ra lỗ hổng, giúp các sản phẩm kém chất lượng trà trộn vào đơn hàng của người mua.
Nguồn linh kiện dỏm này có thể đến từ nhiều nơi, bao gồm những con chip được tách ra từ thiết bị điện tử cũ và tân trang lại, hoặc những sản phẩm bán dẫn lỗi, không đạt tiêu chuẩn chất lượng và đáng ra phải được thải bỏ. Cũng có trường hợp các đối tượng gian thương làm giả tên nhà sản xuất hoặc số kiểu máy trên bao bì để lừa đảo.
Sự xuất hiện tràn lan của chip giả thậm chí còn thúc đẩy một loại hình kinh doanh mới. Oki Engineering, công ty con của tập đoàn Oki Electric Industry (Nhật Bản), cung cấp dịch vụ thẩm định chip giúp nhà sản xuất thiết bị điện tử loại bỏ được chip lỗi trước khi cho ra thành phẩm.
Văn phòng của Oki Engineering tại Tokyo hiện đang có gần 20 kỹ sư đảm nhận nhiệm vụ kiểm tra chất lượng chip, cũng như thực hiện một loạt bài test bằng laser, kính hiển vi, tia X và các thiết bị tiên tiến khác.
Quá trình xác minh bao gồm các công đoạn nung chảy chip vỏ bọc bên ngoài, kiểm tra logo của nhà sản xuất, hay xem xét các dấu vết trên bo mạch bán dẫn và các đặc tính vật lý khác.
Có thể thấy, các nhà sản xuất điện tử đang rơi vào bế tắc khi phải đảm bảo nguồn cung cấp chip, bởi dù chỉ thiếu một thành phần cũng sẽ khiến họ không thể đưa được thành phẩm đến tay đối tác.
Tuy nhiên, một khi đã lắp ráp chip vào một thiết bị thì đã quá muộn để nhà sản xuất có thể sửa đổi nếu có xảy ra sai sót. “Rất nhiều công ty đang mong muốn có thể khắc phục những khiếm khuyết từ ban đầu thông qua việc kiểm tra sàng lọc trước”, Chủ tịch của Oki Engineering, Masaaki Hashimoto cho biết.
Kể từ khi bắt đầu mở dịch vụ thẩm định chip, Oki Engineering đã nhận được khoảng 150 yêu cầu vào tháng 8, trong đó phần lớn đến từ các nhà sản xuất máy móc công nghiệp và thiết bị y tế. Sau khi hoàn tất kiểm tra khoảng 70 trường hợp, các kỹ sư đã phát hiện ra số lượng chip lỗi chiếm đến 30%.
Theo các chuyên gia, dấu hiệu đáng ngờ dễ nhận thấy nhất của chip nhái là nhìn vào vỏ ngoài hoặc quy cách đóng gói của chúng. Thông thường, một dấu tròn nhỏ sẽ được khắc trên đế để chỉ hướng lắp đặt.
Dấu tròn được khắc trên chip thật (trên) mà chip giả (dưới) không hề có
Oki Engineering cho biết, trong một số trường hợp, điểm nhận biết sản phẩm giả là có dấu tròn nhỏ khắc sai vị trí. Một số dấu hiệu bất thường ở khung dẫn hay kết nối chip silicon với bảng mạch in cũng được nghi là hàng nhái và cần thẩm tra lại. Hay tinh vi hơn, bên cung cấp chip “dỏm” còn thay đổi các con số được ép vào phần trên của bao bì để ngụy tạo ngày sản xuất thực tế.
Kei Takamori, trưởng bộ phận kiểm thử của Oki Engineering, cho biết chip giả hoặc chip cũ được tân trang lại sẽ có các dấu hiệu khác dễ nhận biết như thiết kế không đồng nhất, tem được dán không đúng quy cách của nhà sản xuất. Tuy vậy, ông cũng thừa nhận nhiều chip giả được làm một cách tinh vi và dễ trộn lẫn vào chip thật.
Trước khi chính thức ra mắt dịch vụ vào tháng 6, Oki Engineering đã nhận kiểm tra tính xác thực của các con chip do khách hàng cá nhân yêu cầu. Số lượng công việc gửi về cho công ty bắt đầu tăng vào mùa thu năm 2020 sau khi Bộ Thương mại Mỹ hạn chế xuất khẩu chip sử dụng công nghệ nước mình cho Huawei.
Điều này đã thúc đẩy gã khổng lồ thiết bị viễn thông Trung Quốc tích trữ càng nhiều chip càng tốt, siết chặt chuỗi cung ứng và mở ra cánh cửa cho các nhà cung cấp mới tham gia vào thị trường. Ngoài chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, nhu cầu về chip đã bùng nổ do một số yếu tố như doanh số bán máy tính cá nhân tăng mạnh, sự phát triển của xe điện và công nghệ 5G giữa bối cảnh dịch bệnh.
Nhà sản xuất bán dẫn hàng đầu thế giới TSMC dự báo tình trạng thiếu chip sẽ tiếp tục diễn ra cho đến khoảng năm 2023. Với viễn cảnh đó, các nhà sản xuất thiết bị điện tử ngày càng ít lựa chọn nguồn cung và phải cảnh giác trước hiện tượng chip giả đang len lỏi vào chuỗi cung ứng.
Junichi Fujioka, Giám đốc điều hành của công ty sản xuất điện tử Nhật Bản Jenesis, cho biết ông đã có được trải nghiệm tồi tệ này. Vì không thể mua máy tính từ các nguồn cung thông thường, nhà máy của Jenesis ở miền nam Trung Quốc đã đặt hàng máy tính trên trang của gã khổng lồ thương mại điện tử Alibaba. Tuy nhiên, khi kiện hàng được giao, chúng không thể hoạt động.
Jenesis đã nhờ một chuyên gia kiểm định chip để mổ xẻ các linh kiện bên trong thì nhận thấy thông số kỹ thuật của chúng hoàn toàn khác so với những gì công ty đặt hàng trước đó, trong khi tên nhà sản xuất trên bao bì lại có vẻ là hàng chính hãng. Jenesis sau đó đã liên lạc với phía nhà cung cấp nhưng mọi nỗ lực khiếu nại gần như bằng không.
Đây là một trong số những câu chuyện cảnh giác về việc các nhà sản xuất điện tử bị lừa chip theo dạng hàng phân phối, một thuật ngữ chỉ loại chip tồn kho được bán bởi các bên không phải là nhà sản xuất hay nhà cung cấp được ủy quyền.
Những con chip theo dạng này thường không được hưởng chính sách bảo hành, cũng như không rõ cách chúng được bảo quản ra sao. Các chuyên gia trong ngành nhận định điều này có thể tạo ra lỗ hổng, giúp các sản phẩm kém chất lượng trà trộn vào đơn hàng của người mua.
Nguồn linh kiện dỏm này có thể đến từ nhiều nơi, bao gồm những con chip được tách ra từ thiết bị điện tử cũ và tân trang lại, hoặc những sản phẩm bán dẫn lỗi, không đạt tiêu chuẩn chất lượng và đáng ra phải được thải bỏ. Cũng có trường hợp các đối tượng gian thương làm giả tên nhà sản xuất hoặc số kiểu máy trên bao bì để lừa đảo.
Sự xuất hiện tràn lan của chip giả thậm chí còn thúc đẩy một loại hình kinh doanh mới. Oki Engineering, công ty con của tập đoàn Oki Electric Industry (Nhật Bản), cung cấp dịch vụ thẩm định chip giúp nhà sản xuất thiết bị điện tử loại bỏ được chip lỗi trước khi cho ra thành phẩm.
Văn phòng của Oki Engineering tại Tokyo hiện đang có gần 20 kỹ sư đảm nhận nhiệm vụ kiểm tra chất lượng chip, cũng như thực hiện một loạt bài test bằng laser, kính hiển vi, tia X và các thiết bị tiên tiến khác.
Quá trình xác minh bao gồm các công đoạn nung chảy chip vỏ bọc bên ngoài, kiểm tra logo của nhà sản xuất, hay xem xét các dấu vết trên bo mạch bán dẫn và các đặc tính vật lý khác.
Có thể thấy, các nhà sản xuất điện tử đang rơi vào bế tắc khi phải đảm bảo nguồn cung cấp chip, bởi dù chỉ thiếu một thành phần cũng sẽ khiến họ không thể đưa được thành phẩm đến tay đối tác.
Tuy nhiên, một khi đã lắp ráp chip vào một thiết bị thì đã quá muộn để nhà sản xuất có thể sửa đổi nếu có xảy ra sai sót. “Rất nhiều công ty đang mong muốn có thể khắc phục những khiếm khuyết từ ban đầu thông qua việc kiểm tra sàng lọc trước”, Chủ tịch của Oki Engineering, Masaaki Hashimoto cho biết.
Kể từ khi bắt đầu mở dịch vụ thẩm định chip, Oki Engineering đã nhận được khoảng 150 yêu cầu vào tháng 8, trong đó phần lớn đến từ các nhà sản xuất máy móc công nghiệp và thiết bị y tế. Sau khi hoàn tất kiểm tra khoảng 70 trường hợp, các kỹ sư đã phát hiện ra số lượng chip lỗi chiếm đến 30%.
Theo các chuyên gia, dấu hiệu đáng ngờ dễ nhận thấy nhất của chip nhái là nhìn vào vỏ ngoài hoặc quy cách đóng gói của chúng. Thông thường, một dấu tròn nhỏ sẽ được khắc trên đế để chỉ hướng lắp đặt.
Dấu tròn được khắc trên chip thật (trên) mà chip giả (dưới) không hề có
Oki Engineering cho biết, trong một số trường hợp, điểm nhận biết sản phẩm giả là có dấu tròn nhỏ khắc sai vị trí. Một số dấu hiệu bất thường ở khung dẫn hay kết nối chip silicon với bảng mạch in cũng được nghi là hàng nhái và cần thẩm tra lại. Hay tinh vi hơn, bên cung cấp chip “dỏm” còn thay đổi các con số được ép vào phần trên của bao bì để ngụy tạo ngày sản xuất thực tế.
Kei Takamori, trưởng bộ phận kiểm thử của Oki Engineering, cho biết chip giả hoặc chip cũ được tân trang lại sẽ có các dấu hiệu khác dễ nhận biết như thiết kế không đồng nhất, tem được dán không đúng quy cách của nhà sản xuất. Tuy vậy, ông cũng thừa nhận nhiều chip giả được làm một cách tinh vi và dễ trộn lẫn vào chip thật.
Trước khi chính thức ra mắt dịch vụ vào tháng 6, Oki Engineering đã nhận kiểm tra tính xác thực của các con chip do khách hàng cá nhân yêu cầu. Số lượng công việc gửi về cho công ty bắt đầu tăng vào mùa thu năm 2020 sau khi Bộ Thương mại Mỹ hạn chế xuất khẩu chip sử dụng công nghệ nước mình cho Huawei.
Điều này đã thúc đẩy gã khổng lồ thiết bị viễn thông Trung Quốc tích trữ càng nhiều chip càng tốt, siết chặt chuỗi cung ứng và mở ra cánh cửa cho các nhà cung cấp mới tham gia vào thị trường. Ngoài chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, nhu cầu về chip đã bùng nổ do một số yếu tố như doanh số bán máy tính cá nhân tăng mạnh, sự phát triển của xe điện và công nghệ 5G giữa bối cảnh dịch bệnh.
Nhà sản xuất bán dẫn hàng đầu thế giới TSMC dự báo tình trạng thiếu chip sẽ tiếp tục diễn ra cho đến khoảng năm 2023. Với viễn cảnh đó, các nhà sản xuất thiết bị điện tử ngày càng ít lựa chọn nguồn cung và phải cảnh giác trước hiện tượng chip giả đang len lỏi vào chuỗi cung ứng.
Theo VN review
