BLACK SWAN (2010) và những cuộc hóa thân
Tên phim: Black Swan / Thiên nga Đen
Hãng phim: Fox Searchlight Pictures, Cross Creek Pictures
Đạo diễn: Darren Aronofsky
Kịch bản: Mark Heyman, Andres Heinz, John J. McLaughlin, Andres Heinz
Diễn viên: Natalie Portman, Mila Kunis, Vincent Cassel
Thời lượng: 108 phút
Giải thưởng: Oscar 2011 – Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất
IMDB: 8.1/10 |
Metascore: 79/100 |
Watching Cafe: ★★★★½
~oOo~
Black Swan là một tác phẩm khai thác thành công câu chuyện kinh điển về Thiên nga đen như chính bản tái dựng của vở ballet trong phim. Darren Aronofsky đã phủ lên diện mạo huyền thoại đó nhiều lớp nghĩa mới, song hành cùng những chuỗi hình ảnh liên tục vừa hiện thực, vừa huyễn mị. Giữa những phức hợp đó, ta có thể nhận thấy nhiều khía cạnh của con người qua chính thế giới tinh thần sâu kín của nhân vật cùng những cuộc hoá thân.
1. Nina | Swan Queen
Ở lần hoá thân đầu tiên, ta đọc được một kiểu truyện có bề ngoài cổ tích, khi mà một cô bé ngây thơ non nớt nhận được vai diễn kinh điển đầu tiên của đời mình. Đó gần như một ước mơ quá lớn không ngờ có ngày thành hiện thực. Nina sống giữa giới giải trí với tâm hồn của một đứa trẻ. Nhận vai, cô phải chật vật buộc mình dấn thân vào nhân vật, buộc mình phải trở thành phản diện của chính mình. Trong vai diễn kép đó, linh hồn của Swan Queen buộc Nina phải đánh đổi, phải hy sinh, phải trải nghiệm và, như ý của chàng đạo diễn trong đêm cho cô “bài tập về nhà”, phải sống. Truyện phim là cả một quá trình Nina lần lượt thử tất cả những thói hư đến từ “sự quyến rũ tội lỗi”, khiến cô từng bước tiến gần hơn với nửa bên kia của vai diễn đầy thử thách, đến nỗi cái phần trong trắng nơi cô gần như bị huỷ hoại, rõ ràng nhất là qua cú ngã trong lúc vào vai thiên nga trắng trên sân khấu đêm công diễn. Với Swan Queen, Nina đã hoàn thành tốt vai diễn của mình, sở đắc được gần như trọn vẹn sức mạnh của bóng tối nơi thiên nga đen, tự hiến mình cho nhân vật của câu chuyện kể huyền thoại vốn vô hình, và bất tử.
2. Nina | Mẹ
Và cuộc hiến mình cho điều bất tử kia, suy cho cùng, không chỉ là hành trình của riêng Nina – diễn viên múa, mà đó còn là chặng đường tất yếu mà một Nina – con người đời thực, một Nina với bản thể tự nhiên của mình, phải trải qua. Cuộc hoá thân thứ hai gắn liền với từng bước trưởng thành của Nina, khi cô dần dần thoát khỏi vòng chi phối của người mẹ. Qua vai diễn, qua những va chạm với con người, với đời sống, cô đã tự kiến tạo thế giới của riêng mình. Cảnh quay ấn tượng nhất đánh dấu sự giãn cách ý nghĩa này chính là lúc Nina say xỉn về nhà với Lily. Trong tưởng tượng của Nina, đó rõ ràng là màn ngả ngớn giữa cô với một đồng nghiệp bí ẩn và nguy hiểm trước mặt mẹ, cô thấy nó như một màn trêu ngươi Erica, người mẹ và cũng là người đã áp chế cô từ bé, nhưng trong những cú lia máy bất chợt, đạo diễn đã hé lộ ngay từ lúc này điều kỳ dị nhất kịch bản: Nina bị bệnh tưởng. Những ức chế và san chấn tâm lí bị chôn sây theo thời gian đã khiến cô có những liên tưởng quái dị. Từ lúc cô gõ cửa say xỉn vào nhà, máy quay lập tức tập trung vào gương, vào những phản chiếu của Nina và Lily chỉ xuất hiện cùng với những ảo ảnh đó. Về sau, khi sự thật được chính Lily khẳng định rằng không có bất kỳ một Lily nào đã ngủ lại cùng cô đêm đó cả, ta đột nhiên nhận ra toàn bộ sự cô độc trong thế giới của Nina, tồn tại đầy uất ức giữa nhu cầu được nảy nở của một cô bé muốn lớn lên, muốn hoá thân vào chính cuộc đời trưởng thành của mình nhưng không tài nào vượt qua được thứ tình yêu trói buộc của người mẹ. Sự mâu thuẫn đó cứ day dứt mãi cho đến lúc Nina nổi dậy, quyết liệt phản kháng tại mẹ mình để giành lấy cơ hội đến sân khấu, để được hoá thân vào vai diễn, vào cuộc đời của Nina Sayers.
3. Nina | Lily
Giữa hành trình trưởng thành đó của Nina, ta nhận ra được một cuộc hoá thân thứ ba, cuộc tan mình mang tính tất yếu của con người, vào dòng chảy hỗn mang và vô thường của thời gian, của vũ trụ. Nina lớn lên trong tình yêu của mẹ, tồn tại như một sự trong trắng và thuần khiết. Rồi người con gái đó bước vào thế giới, và cô gặp Lily. Ở đây, ta có thể coi Lily như một đối trọng tâm lý của Nina, là phiên bản thực tại của cái bóng đen quyến rũ chết người mang hình hài Nina trên hành lang tối của bến tàu điện ngầm trong một đên xa lạ. Lily đã lần lượt lột trần trước mặt cô bé trong trắng tất cả những thú vui mê dại đầy trần tục. Tình dục và buông thả, nổi loạn và thụ hưởng… Tất cả đã cuống Nina nhỏ bé vào một cuộc hoá thân vĩ đại như một câu chuyện nhân bản về thân phận con người. Đó là lần hoá thân để làm người, để sống cuộc đời trần thế với tất cả những đẹp đẽ và xấu xa vốn có. Và ở đó, Nina chính thức gieo mình vào dòng đời, nơi cô phải trả giá cho khát vọng hoàn hảo bằng máu, nơi cô phải chấp nhận những cay nghiệt của sự đổi thay, nơi cô phải biết tận hưởng những thú vui rất người để trọn vẹn…
Và như thế, Black Swan cho ta một cuộc chấn động tâm lý bằng thế giới tinh thần hỗn loạn của Nina để rồi qua đó, ta được nhìn ngắm thế giới như sự phức hợp của những vũ điệu đen trắng lộng lẫy trên sân khấu dưới những góc quay dồn dập, tinh tế và đầy kỹ thuật của Darren Aronofsky.
23 02 2013
Cú Mù