"Lợi nhuận khổng lồ từ quảng cáo có thể dễ dàng thao túng bất kỳ công cụ tìm kiếm nào và khiến chúng trở nên kém hiệu quả”, lập luận của Sergey Brin và Larry Page, hai nhà đồng sáng lập Google, trong một bài nghiên cứu của cả hai khi còn học ở Stanford.
Ngày nay, Google trông vẫn giống như những trang tìm kiếm khác nhưng thực tế nó đã thay đổi nhiều so với định hướng ban đầu của Brin and Page, đó là xây dựng một công cụ tìm kiếm có tính cạnh tranh và minh bạch. Mọi thứ dần thay đổi, để có tên trong từ điển thế giới và trở thành đế chế nghìn tỷ USD như hiện tại, Google phải không ngừng cập nhật để cạnh tranh với các đối thủ.
Kết quả là nó trở thành một công cụ tìm kiếm với hàng loạt hình thức quảng cáo, theo dõi mọi hành động và từng cái nhấp chuột của người dùng. Không chỉ vậy, Google còn kiểm soát kết quả tìm kiếm của người dùng bằng cách chỉ cho họ truy cập vào kho dữ liệu của mình. Phần lớn dữ liệu này được thông qua nhiều ứng dụng liên quan của Google.
Một danh sách dài các đối thủ tiềm năng của Google tuyên bố rằng họ có thể mang đến cho người dùng những trải nghiệm tích cực hơn. Để chứng minh điều này, họ khẳng định rằng thuật toán và công cụ tìm kiếm của họ sẽ không bao giờ theo dõi người dùng hay hiện lên những loại quảng cáo vô bổ.
Câu hỏi đặt ra là liệu những đối thủ mới này có đủ sức giải cứu chúng ta thoát khỏi sự cai trị độc quyền và xâm phạm cá nhân của Google hay họ cũng sẽ nhanh chóng “lụi tàn” trong cuộc chiến chống lại gã khổng lồ tìm kiếm.
Sự nổi lên của các công cụ tìm kiếm cá nhân
Josep Pujol, trưởng bộ phận tìm kiếm của trình duyệt Brave, gọi Google là “trạm thu phí” của trang web, nơi “nhà sản xuất thông tin phải tuân thủ các quy tắc nhất định và phải trả tiền trực tiếp để có quyền được truy cập”.
Trình duyệt Brave
Google đơn giản chỉ là một bánh răng trong cỗ máy khổng lồ Internet, nhưng bánh răng này lại có nhiều tác động hơn bạn nghĩ. Đối với hầu hết người dùng, nó là con đường chính mà họ dùng để truy cập thông tin trực tuyến, và nếu họ không thể tìm thấy thứ họ muốn bằng Google, thì thứ đó đơn giản là không tồn tại. Nói cách khác, người dùng bị hạn chế trong khả năng tìm kiếm của Google, họ chỉ có một hoặc hai cách để truy cập web, Pujol cho biết.
Công ty cho biết hiện Brave có khoảng 34 triệu người truy cập khi mới vừa tung ra cách đây vài tuần. Không giống gã khổng lồ Google, trang web này cho phép sử dụng mà không yêu cầu lập hồ sơ cá nhân và không dùng bất kì một phương pháp hay thuật toán ẩn nào để chi phối kết quả tìm kiếm.
Brave đang lập chỉ mục các rãnh web lại từ đầu, việc này có nghĩa là nó không cần phụ thuộc vào các trình tổng hợp như Bing và cuối cùng cho ra kết quả với mọi từ khóa của người dùng, điều mà Google không làm được. Tính năng này thuộc về cá nhân, có độ bảo mật cao và có thể điều chỉnh được mức độ ẩn danh trong khi tham gia vào mạng lưới Internet. Quan trọng nhất là nó sẽ không có bất kỳ lợi ích nào khi hiển thị quảng cáo.
Hiện tại, dù Brave cung cấp dịch vụ cho người dùng không mất phí nhưng vẫn còn quảng cáo. Trong khi đó, hai cựu nhân viên của Google, đồng sáng lập công cụ tìm kiếm Neeva, cho rằng với sự xuất hiện của quảng cáo khiến khả năng tập trung của người dùng sẽ bị giảm đi đáng kể.
Trình duyệt Neeva
Giám đốc điều hành và đồng sáng lập của Neeva, Sridhar Ramaswamy, người tiên phong trong việc tạo ra bộ phận quảng cáo có giá trị đến 115 tỷ USD của Google, tiết lộ rằng hầu hết người dùng đã đóng phí sử dụng ứng dụng cho Google bằng cách cho họ thu thập dữ liệu cá nhân của mình khi làm khảo sát khiếu nại quảng cáo.
Neeva giải quyết những rắc rối trên bằng cách cung cấp gói trả trước hàng tháng, chỉ với 5 USD bạn sẽ có một công cụ tìm kiếm hoàn toàn riêng tư, không có quảng cáo nhưng vẫn có thể dùng dữ liệu nhập từ các ứng dụng của bên thứ 3 như Gmail, Dropbox và Microsoft Office 365.
Mặc dù Neeva có tiềm năng trở thành giải pháp thay thế với chức năng không quảng cáo dành cho những người có thể chi trả, nhưng nhiều chuyên gia nhận định rằng mô hình trả tiền để đổi lấy quyền bảo mật thông tin này có thể gây khó khăn cho nền kinh tế xã hội.
Tiến sĩ Shomir Wilson, Giám đốc Phòng thí nghiệm Công nghệ Ngôn ngữ Con người tại Penn State, giải thích: “Nếu cần phải trả tiền để mua quyền riêng tư, thì nó sẽ trở thành một thứ xa xỉ mà không phải ai cũng có khả năng đáp ứng”.
Cuộc chiến không cân sức
Neeva và Brave không phải là những đối thủ đầu tiên thách thức Google. Để bảo toàn vị thế độc quyền của mình trước những đối thủ cạnh tranh lâu năm như Bing, Google có lí do và khả năng để làm được vậy. Bằng chứng là Google kiểm soát hơn 90% thị trường công cụ tìm kiếm và nếu có bất cứ ai đi ngược lại hay cố tạo nên những lựa chọn thay thế mới thì đó không khác gì một cuộc chiến không cân sức. Google đã xóa sổ đối thủ của mình bằng cách “bỏ đói” họ ở bất cứ dịch vụ nào mà hãng cung cấp.
Google sẵn sàng trả hàng tỷ USD cho chủ sở hữu của các nền tảng như Apple, Mozilla và những thương hiệu khác nhằm trở thành công cụ tìm kiếm mặc định trên nhiều hệ điều hành và trình duyệt phổ biến nhất, bao gồm cả máy Mac, iPhone, điện thoại Android và Google Chrome. Vì vậy, rất khó để người dùng của các nền tảng này sẵn sàng chuyển sang sử dụng một công cụ tìm kiếm khác, gần như không có phần trăm nào họ sẽ nhận thức được có nhiều lựa chọn tìm kiếm khác ngoài Google.
Tiến sĩ Wilson cho biết: “Khi chúng ta hình thành thói quen sử dụng một công cụ tìm kiếm nào đó trong thời gian đủ lâu và cảm thấy công cụ đó trở nên thân quen và hữu ích, việc trở lại với công cụ ưa thích đó đương nhiên sẽ như một phản xạ”.
Nhưng thế thống trị của Google có thể thay đổi nếu mọi người ngày càng nhận thức được sự cấp thiết của việc dùng các sản phẩm ưu tiên quyền riêng tư. Kamyl Bazbaz, phó chủ tịch phụ trách truyền thông của DuckDuckGo, một công cụ tìm kiếm tư nhân đã từng hợp tác với Google từ năm 2008, hy vọng rằng xu hướng này sẽ diễn ra sớm.
DuckDuckGo đã chứng kiến sự tăng trưởng chưa từng có trong năm qua, số lượng người dùng đã tăng gấp đôi từ 50 triệu lên 100 triệu. Hiện DuckDuckGo cũng là công cụ tìm kiếm được sử dụng nhiều thứ hai trên điện thoại ở một số quốc gia, bao gồm cả Mỹ. Ngoài công cụ tìm kiếm, DuckDuckGo cũng cung cấp các công cụ để bảo vệ danh tính người dùng khỏi các công cụ theo dõi của bên thứ ba và các hoạt động trực tuyến độc hại khác.
Chiến đấu đến cùng
Cooper Quintin, nhà nghiên cứu bảo mật cấp cao tại Electronic Frontier Foundation, đồng ý rằng việc phá vỡ sự kiểm soát độc quyền của Google là chìa khóa quyết định khả năng phát triển của nhiều đối thủ cạnh tranh, nhưng điều này yêu cầu một hành động thực thi luật chống độc quyền một cách quyết liệt thay mặt cho chính phủ.
Cơ hội đã mở ra cho Neeva, Brave, DuckDuckGo và phần còn lại khi Bộ Tư pháp cùng với luật sư ủy quyền của 11 bang đã kiện Google với những cáo buộc như trên. “Quyền kiểm soát toàn quyền của Google đối với các điểm truy cập tìm kiếm khiến hàng loạt mô hình tìm kiếm mới không có chỗ đứng, họ không thể tiếp cận được thị trường quy mô lớn hay thậm chí tới tay người dùng, nhà quảng cáo hay ngay cả những nguồn dữ liệu khác”, nội dung trong một đơn kiện chống độc quyền.
Năm ngoái, Google đã mất đi quyền mặc định trên nhiều nền tảng tại Châu Âu, điều này cho phép người dùng Android nơi đây tự do lựa chọn công cụ tìm kiếm khi khởi động máy thay vì mặc định một công cụ nào đó.
Dù kết quả của những vụ kiện này có ra sao thì các đối thủ của Google vẫn còn cả một chặng đường dài đang chờ đợi, trước khi họ có thể đe dọa được “chiếc ngai vàng” lâu năm của Google. Pujol cho biết rằng Brave đang tập trung tiến hành một giải pháp thay thế. “Chúng tôi đủ điên rồ và đủ táo bạo để thử bởi vì chúng tôi biết rằng thị trường này có nhu cầu, có ai đó cần chúng tôi”.
Ngày nay, Google trông vẫn giống như những trang tìm kiếm khác nhưng thực tế nó đã thay đổi nhiều so với định hướng ban đầu của Brin and Page, đó là xây dựng một công cụ tìm kiếm có tính cạnh tranh và minh bạch. Mọi thứ dần thay đổi, để có tên trong từ điển thế giới và trở thành đế chế nghìn tỷ USD như hiện tại, Google phải không ngừng cập nhật để cạnh tranh với các đối thủ.
Kết quả là nó trở thành một công cụ tìm kiếm với hàng loạt hình thức quảng cáo, theo dõi mọi hành động và từng cái nhấp chuột của người dùng. Không chỉ vậy, Google còn kiểm soát kết quả tìm kiếm của người dùng bằng cách chỉ cho họ truy cập vào kho dữ liệu của mình. Phần lớn dữ liệu này được thông qua nhiều ứng dụng liên quan của Google.
Một danh sách dài các đối thủ tiềm năng của Google tuyên bố rằng họ có thể mang đến cho người dùng những trải nghiệm tích cực hơn. Để chứng minh điều này, họ khẳng định rằng thuật toán và công cụ tìm kiếm của họ sẽ không bao giờ theo dõi người dùng hay hiện lên những loại quảng cáo vô bổ.
Câu hỏi đặt ra là liệu những đối thủ mới này có đủ sức giải cứu chúng ta thoát khỏi sự cai trị độc quyền và xâm phạm cá nhân của Google hay họ cũng sẽ nhanh chóng “lụi tàn” trong cuộc chiến chống lại gã khổng lồ tìm kiếm.
Sự nổi lên của các công cụ tìm kiếm cá nhân
Josep Pujol, trưởng bộ phận tìm kiếm của trình duyệt Brave, gọi Google là “trạm thu phí” của trang web, nơi “nhà sản xuất thông tin phải tuân thủ các quy tắc nhất định và phải trả tiền trực tiếp để có quyền được truy cập”.
Trình duyệt Brave
Google đơn giản chỉ là một bánh răng trong cỗ máy khổng lồ Internet, nhưng bánh răng này lại có nhiều tác động hơn bạn nghĩ. Đối với hầu hết người dùng, nó là con đường chính mà họ dùng để truy cập thông tin trực tuyến, và nếu họ không thể tìm thấy thứ họ muốn bằng Google, thì thứ đó đơn giản là không tồn tại. Nói cách khác, người dùng bị hạn chế trong khả năng tìm kiếm của Google, họ chỉ có một hoặc hai cách để truy cập web, Pujol cho biết.
Công ty cho biết hiện Brave có khoảng 34 triệu người truy cập khi mới vừa tung ra cách đây vài tuần. Không giống gã khổng lồ Google, trang web này cho phép sử dụng mà không yêu cầu lập hồ sơ cá nhân và không dùng bất kì một phương pháp hay thuật toán ẩn nào để chi phối kết quả tìm kiếm.
Brave đang lập chỉ mục các rãnh web lại từ đầu, việc này có nghĩa là nó không cần phụ thuộc vào các trình tổng hợp như Bing và cuối cùng cho ra kết quả với mọi từ khóa của người dùng, điều mà Google không làm được. Tính năng này thuộc về cá nhân, có độ bảo mật cao và có thể điều chỉnh được mức độ ẩn danh trong khi tham gia vào mạng lưới Internet. Quan trọng nhất là nó sẽ không có bất kỳ lợi ích nào khi hiển thị quảng cáo.
Hiện tại, dù Brave cung cấp dịch vụ cho người dùng không mất phí nhưng vẫn còn quảng cáo. Trong khi đó, hai cựu nhân viên của Google, đồng sáng lập công cụ tìm kiếm Neeva, cho rằng với sự xuất hiện của quảng cáo khiến khả năng tập trung của người dùng sẽ bị giảm đi đáng kể.
Trình duyệt Neeva
Giám đốc điều hành và đồng sáng lập của Neeva, Sridhar Ramaswamy, người tiên phong trong việc tạo ra bộ phận quảng cáo có giá trị đến 115 tỷ USD của Google, tiết lộ rằng hầu hết người dùng đã đóng phí sử dụng ứng dụng cho Google bằng cách cho họ thu thập dữ liệu cá nhân của mình khi làm khảo sát khiếu nại quảng cáo.
Neeva giải quyết những rắc rối trên bằng cách cung cấp gói trả trước hàng tháng, chỉ với 5 USD bạn sẽ có một công cụ tìm kiếm hoàn toàn riêng tư, không có quảng cáo nhưng vẫn có thể dùng dữ liệu nhập từ các ứng dụng của bên thứ 3 như Gmail, Dropbox và Microsoft Office 365.
Mặc dù Neeva có tiềm năng trở thành giải pháp thay thế với chức năng không quảng cáo dành cho những người có thể chi trả, nhưng nhiều chuyên gia nhận định rằng mô hình trả tiền để đổi lấy quyền bảo mật thông tin này có thể gây khó khăn cho nền kinh tế xã hội.
Tiến sĩ Shomir Wilson, Giám đốc Phòng thí nghiệm Công nghệ Ngôn ngữ Con người tại Penn State, giải thích: “Nếu cần phải trả tiền để mua quyền riêng tư, thì nó sẽ trở thành một thứ xa xỉ mà không phải ai cũng có khả năng đáp ứng”.
Cuộc chiến không cân sức
Neeva và Brave không phải là những đối thủ đầu tiên thách thức Google. Để bảo toàn vị thế độc quyền của mình trước những đối thủ cạnh tranh lâu năm như Bing, Google có lí do và khả năng để làm được vậy. Bằng chứng là Google kiểm soát hơn 90% thị trường công cụ tìm kiếm và nếu có bất cứ ai đi ngược lại hay cố tạo nên những lựa chọn thay thế mới thì đó không khác gì một cuộc chiến không cân sức. Google đã xóa sổ đối thủ của mình bằng cách “bỏ đói” họ ở bất cứ dịch vụ nào mà hãng cung cấp.
Google sẵn sàng trả hàng tỷ USD cho chủ sở hữu của các nền tảng như Apple, Mozilla và những thương hiệu khác nhằm trở thành công cụ tìm kiếm mặc định trên nhiều hệ điều hành và trình duyệt phổ biến nhất, bao gồm cả máy Mac, iPhone, điện thoại Android và Google Chrome. Vì vậy, rất khó để người dùng của các nền tảng này sẵn sàng chuyển sang sử dụng một công cụ tìm kiếm khác, gần như không có phần trăm nào họ sẽ nhận thức được có nhiều lựa chọn tìm kiếm khác ngoài Google.
Tiến sĩ Wilson cho biết: “Khi chúng ta hình thành thói quen sử dụng một công cụ tìm kiếm nào đó trong thời gian đủ lâu và cảm thấy công cụ đó trở nên thân quen và hữu ích, việc trở lại với công cụ ưa thích đó đương nhiên sẽ như một phản xạ”.
Nhưng thế thống trị của Google có thể thay đổi nếu mọi người ngày càng nhận thức được sự cấp thiết của việc dùng các sản phẩm ưu tiên quyền riêng tư. Kamyl Bazbaz, phó chủ tịch phụ trách truyền thông của DuckDuckGo, một công cụ tìm kiếm tư nhân đã từng hợp tác với Google từ năm 2008, hy vọng rằng xu hướng này sẽ diễn ra sớm.
DuckDuckGo đã chứng kiến sự tăng trưởng chưa từng có trong năm qua, số lượng người dùng đã tăng gấp đôi từ 50 triệu lên 100 triệu. Hiện DuckDuckGo cũng là công cụ tìm kiếm được sử dụng nhiều thứ hai trên điện thoại ở một số quốc gia, bao gồm cả Mỹ. Ngoài công cụ tìm kiếm, DuckDuckGo cũng cung cấp các công cụ để bảo vệ danh tính người dùng khỏi các công cụ theo dõi của bên thứ ba và các hoạt động trực tuyến độc hại khác.
Chiến đấu đến cùng
Cooper Quintin, nhà nghiên cứu bảo mật cấp cao tại Electronic Frontier Foundation, đồng ý rằng việc phá vỡ sự kiểm soát độc quyền của Google là chìa khóa quyết định khả năng phát triển của nhiều đối thủ cạnh tranh, nhưng điều này yêu cầu một hành động thực thi luật chống độc quyền một cách quyết liệt thay mặt cho chính phủ.
Cơ hội đã mở ra cho Neeva, Brave, DuckDuckGo và phần còn lại khi Bộ Tư pháp cùng với luật sư ủy quyền của 11 bang đã kiện Google với những cáo buộc như trên. “Quyền kiểm soát toàn quyền của Google đối với các điểm truy cập tìm kiếm khiến hàng loạt mô hình tìm kiếm mới không có chỗ đứng, họ không thể tiếp cận được thị trường quy mô lớn hay thậm chí tới tay người dùng, nhà quảng cáo hay ngay cả những nguồn dữ liệu khác”, nội dung trong một đơn kiện chống độc quyền.
Năm ngoái, Google đã mất đi quyền mặc định trên nhiều nền tảng tại Châu Âu, điều này cho phép người dùng Android nơi đây tự do lựa chọn công cụ tìm kiếm khi khởi động máy thay vì mặc định một công cụ nào đó.
Dù kết quả của những vụ kiện này có ra sao thì các đối thủ của Google vẫn còn cả một chặng đường dài đang chờ đợi, trước khi họ có thể đe dọa được “chiếc ngai vàng” lâu năm của Google. Pujol cho biết rằng Brave đang tập trung tiến hành một giải pháp thay thế. “Chúng tôi đủ điên rồ và đủ táo bạo để thử bởi vì chúng tôi biết rằng thị trường này có nhu cầu, có ai đó cần chúng tôi”.
Theo VN review
