Life of Pi – Một cuộc đời, một hành trình.
Life of Pi – Một cuộc đời, một hành trình.
Trước khi xem Life of Pi mình đã được giới thiệu đây là 1 bộ phim “đẹp”, cả về hình thức lẫn nội dung. Quả thật khi xem phim mình thấy các hình ảnh rất đẹp, những cảnh giữa biển thật tuyệt vời, hoành tráng khi giông bão, lung linh khi về đêm, có những khung cảnh đẹp mê li, góc quay đẹp. Nhạc nền rất tương xứng với hình ảnh, lúc êm dịu khi réo rắt lúc dồn dập. Cốt truyện thì rất rất rất sâu sắc và nhiều tầng ý nghĩa. Các bình luận của phim các bạn có thể tìm đầy các trang báo về độ đẹp, khủng, hay v.v…riêng mình chỉ phân tích về ý nghĩa của câu chuyện mà bác Lý An muốn truyền tải, không phải tự dưng lão í từng được giải Oscar vì lão này có cách kể truyện rất hay giống Hemingway vậy đó, lão thích kể truyện theo thủ pháp “tảng băng trôi”, những gì bạn nhìn thấy chỉ là 10-20% của đỉnh tảng băng, phần còn lại bạn phải lặn xuống mà tự xem thôi. Theo mình phim có 3 tầng ý nghĩa hoặc 3 cách nhìn khác nhau tùy vào khán giả đã có những trải nghiệm gì trong cuộc sống. À, mà do mình phân tích hơi kĩ nên ai chưa xem phim đừng đọc nhé.
Tầng ý nghĩa thứ nhất – Khán giả thông thường - xem để giải trí: Rất dễ nhận ra, cuộc chiến sinh tồn trên biển của Pi cho thấy chỉ cần có tình yêu, ý chí và hi vọng bạn có thể vượt qua tất cả cho dù đó là 1 mình trên biển đầy hiểm nguy, nào giông bão, nào đói khát và cả 1 con hổ đồng hành lúc nào cũng chực măm măm mình nữa chớ nhưng nhờ tình yêu thương và tính kiên trì của Pi mà con hổ được thuần hóa và cùng Pi vượt qua bao hiểm nguy để trở về được đất liền. Và cho đến cuối phim nếu ai tinh ý xíu thì biết câu chuyện này….”hổng có thiệt”, chuyện thiệt nó hơi bi thảm xíu. Mình nghĩ chắc cũng kha khá khán giả vượt qua tầng 1 này dễ dàng.
Tầng ý nghĩa thứ hai – Khán giả sâu sắc - xem để suy ngẫm: Mình nghĩ những người từng trải sẽ thấy cả cuộc đời của mình trong phim. Pi lớn lên với những bài học sống còn của cha, những câu hỏi của tôn giáo về ý nghĩa cuộc đời và Thượng đế và khi đến tuổi trưởng thành chàng cũng yêu như mọi người khác và vì cuộc sống, chàng bắt đầu “ra khơi” cùng gia đình. Theo mình việc cả nhà Pi lên thuyền “ra khơi” tìm vùng đất mới mang nhiều ý nghĩa, nếu bạn từng là “người nhà quê” bạn sẽ thấy ngay cảnh cả gia đình cùng lên thành phố “tìm vùng đất mới” để phát triển là ra sao, hay bạn và cả gia đình “di cư” sang Mỹ, Úc, Canada v.v…để tìm “thiên đường”, việc này tự nó mang ý nghĩa là Pi bắt đầu “lập nghiệp”, “ra đời” cùng gia đình hay như các bác doanh nhân hay nói bóng gió là “căng buồm ra khơi câu cá lớn” nhưng “đời không như là mơ” mới “khởi nghiệp” là bị “sóng gió” cuộc đời đánh tan tác, theo đúng nghĩa là “tán gia, bại sản, gia đình li tán”, có bao nhiêu người đã trải qua cảnh này mà xem phim suy nghĩ về mình chắc ứa cả nước mắt cho chính mình, một chàng thanh niên đầy hoài bão, ôm chí lớn mới ra đời bị dập 1 trận không còn gì cả. À mà không đúng, chàng còn 1 cái bè cứu sinh cùng 5 con vật: ngựa vằn què, linh cẩu đói, tinh tinh u sầu, chuột cống và con hổ dữ. Trong cuộc sống cũng vậy, bao quanh ta luôn có: người xấu, kẻ tốt và kẻ uyển chuyển. Và cũng như trong đời thực: kẻ tốt không làm hại ai mà còn yếu đuối nhất thường bị “hạ” trước, kẻ tốt biết vùng vẫy có khi hạ được “kẻ xấu” trong chốc lát nhưng rồi cũng bị nó “lôi xuống” rồi ngoạm cổ mà thôi. Điều này rất dễ thấy trong công ty doanh nghiệp, người hiền lành nhút nhát thường bị đem ra làm tốt thí, kẻ an phận cho dù có tránh né cỡ nào thì khi cần vẫn bị “trảm” như thường, con linh cẩu chính là đại diện cho những kẻ tham lam ra mặt mà ta thường thấy trong cuộc đời này. Tuy nhiên, trùm cuối vẫn là anh hổ tượng trưng cho “uy quyền”, cho dù “linh cẩu” có gian manh tới mấy thì “uy quyền” chỉ cần tát 1 phát là xong. Nhìn ra xã hội, thì con hổ chính là tượng trưng cho những kẻ có “quyền lực” là vậy. Quay lại với chàng Pi đáng thương mặc dù đã cố hết sức nhưng chàng không cứu được những kẻ “hiền lành” kia mà có lúc để cứu mạng mình chàng phải “hi sinh” con chuột, tượng trưng cho những kẻ biết “nấp, né, lươn lẹo” sống tới phút cuối rồi cũng bị “uy quyền” ăn tươi mà thôi. Vậy chàng Pi lúc này còn những gì? Một bè cứu sinh, 1 sách hướng dẫn sinh tồn, mấy chục lon nước và thực phẩm khô và 1 con hổ. Mình nghĩ chắc đây chính là tình thế của các doanh nghiệp thời kinh tế suy thoái: bấp bên, cạn “vốn”, không còn ai giúp, “uy quyền” luôn rình rập để “kết liễu”. Bạn thấy quen không? Bắt đầu hành trình bươn chải nào, Pi nhận định là: “mỗi ngày anh “uy quyền” cần 5kg thịt nên cố mà kiếm cho ảnh không thì ảnh đói quá là mình đi đứt”, thế nên như những doanh nhân non trẻ khác, anh đi “câu cá” với những gì mình có trong tay….mấy mẩu bánh quy, “nguồn vốn” ít ỏi còn lại và quyển sách sinh tồn của ảnh, mà theo mình chính là những cuốn sách dạy làm giàu đang nhan nhản ngoài các hiệu sách và trên toàn thế giới: “Dạy con làm giàu”, “7 bước thành đạt”, “Làm sao để doanh nghiệp sống sót” v.v..và v.v… và quả thật “biển thì đầy cá” có điều bạn có câu được không? Đoạn này làm mình nhớ trường đoạn nổi tiếng của Hemingway với ông lão đánh cá và đàn cá mập, tuy 2 truyện nhưng cùng 1 ý nghĩa, bạn đi “câu cá” thì bên dưới đàn cá cũng đang “câu” bạn, chỉ cần sảy chân là cá mập táp liền. Cũng như thương trường, cá cơm thì ít mà cá mập thì nhiều, Pi cũng khá là vất vả trong việc “bươn chải” nhưng có lẽ anh ta đã gặp may khi có 1 con “cá mụp” (hổng phải cá mập nha) tự dưng chui vào lưới và thế là “cúng” cả con cho anh hai hổ, chậc làm kinh doanh thì khổ thế đấy ha ha ha cho dù lâu lâu “trúng mánh” thì cũng phải cúng hết cho các anh nhá.
Có lúc con hổ nó đói, nó nhảy xuống biển bắt cá nhưng khổ cái là quen “ăn sẵn” rồi nên làm sao bắt được thế là bơi tõm tõm ngoài biển lúc này anh Pi mới đấu tranh tư tưởng, cứu hay không cứu? Việc này làm mình nhớ tới các bác hay nói về việc nhà nước và doanh nghiệp đang trên 1 chiếc thuyền, phải cùng nhau chống chọi sóng gió ha ha ha ha. Và dĩ nhiên với tấm lòng đôn hậu anh Pi đã cứu anh hổ và bắt đầu quá trình “đàm phán” để cả 2 có thể cùng sống.
Lúc này, Pi bắt đầu “trải đời” hơn, cho “hổ ăn” nhưng có điều kiện và phân chia “lãnh thổ” hay giới hạn của 2 bên. Trong đời thực, lúc này chính là sự phát triển của doanh nghiệp cộng sinh cùng “quyền lực” và Pi đã biết “đàm phán”, “doanh nghiệp” đã bắt đầu lớn lên. Cho nên khi đàn cá chuồn chuồn lao tới cùng 1 con cá mụp (hổng phải cá mập nha) thì lần này Pi cướp con cá mụp và để lại cho anh hổ 1 đàn cá chuồn ka ka ka. Những tưởng đã yên chuyện ai dè sóng gió lại 1 lần nữa ập đến.
Kế đến là trường đoạn khi cơn bão kéo đến vùi dập, lần đầu khi cùng gia đình gặp “bão” Pi vẫn còn phấn khích lắm vì “chim non” mới ra ràng mà nên vẫn còn cầu “mưa to gió lớn” nhưng khi cả cái tàu cùng gia đình chìm xuống đáy biển thì chỉ biết khóc mà thôi nhưng lần này thì khác, Pi gào lên giữa biển: “Thượng đế ơi, ngày lấy đi cả gia đình tôi, lấy tất cả những gì thuộc về tôi ,ngài còn muốn gì nữa?”. Có ai kinh doanh mà không từng gặp qua tình cảnh này? Khởi nghiệp ->sụp hầm->đứng lên làm lại->sụp hố…chỉ muốn hỏi ông trời: WTF? Không phải chỉ trong kinh doanh mà ngay trong cuộc sống cũng vậy. Ai từng trải mà chẳng phải gặp qua thảm cảnh này.
Tuy nhiên, qua cơn mưa trời lại sáng, Pi cùng anh hổ lạc vào 1 hòn đảo được coi là thiên đường cho cả 2, có nước ngọt, có rau tươi, củ ngon, có cả hàng vạn con chồn kermit đứng im cho con hổ nó ăn. Những tưởng cuộc đời khốn khổ của “doanh nghiệp” Pi đã lên đỉnh nhưng không phải thế, khi đêm về hòn đảo trở thành nơi “chôn thân” của muôn loài vì nó có tên là đảo ăn thịt, và nếu ai tinh ý thì hòn đảo này hình một con người đang nằm há miệng. Mình nghĩ ý nghĩa của trường đoạn này chính là trong cuộc đời hoặc trong kinh doanh bạn sẽ gặp những trường hợp rất “ngon ăn” nhưng có những “nguy hiểm ngầm” mà khi bạn phát hiện ra có khi là bạn chỉ còn “cái răng” mà thôi, có khi đó là “mafia rửa tiền”, “kinh doanh đa cấp dạng lừa đảo” (phải phân biệt với kinh doanh đa cấp đàng hoàng), “cho vay lãi suất cao”, “anh có phi vụ này ngon, dự án bảo đảm lãi 100%” v.v…Mà anh hổ “quyền lực” là anh í nhạy lắm nha, sáng ảnh ăn no phè phỡn vậy chứ chiều về ảnh lên xuồng nằm ngủ, ảnh “thính” lắm à. Do đó, Pi quyết định “gom của” rồi chạy lấy người.
Phân đoạn sau cùng khi sức cùng lực kiệt, Pi hổng còn gì ráo, kể cả sức lực thì tới được bến là anh hổ ảnh bỏ đi 1 nước không thèm quay lại “cám ơn” được 1 câu nữa là ka ka ka. Đúng đời luôn! Nhưng nhờ thoát khỏi anh hổ mà sau này Pi có 1 cuộc sống đàng hoàng với 1 vợ 2 con đúng chuẩn gia đình văn hóa.
Tầng ý nghĩa thứ ba: Dành cho những ai tìm ý nghĩa của cuộc sống và tôn giáo (đoạn này sẽ mang rất nhiều hơi hướm của tôn giáo và thiền và quan điểm của mình nên ai ngán có thể tránh xa nha)
Theo ý kiến mình thì đây là tầng sâu nhất của Life of Pi – tìm chân lý, ý nghĩa cuộc đời, thượng đế v.v…
Đầu phim ta thấy Pi có 1 sự giằng xé lẫn hòa thuận giữa các tôn giáo: Hindu với hàng triệu vị thần, Công giáo và Hồi giáo với 1 thần (God, Alah). Pi thấm nhuần sự ra đời của vũ trụ theo hơi thở của thần Brahma và tình yêu của Jesus Christ cùng với tình huynh đệ của đạo Hồi do đấng Allah ban tặng. Do đó, Pi rất muốn đi tìm ý nghĩa của cuộc đời cho dù là đã tìm qua rất nhiều tôn giáo. Do đó, chuyến đi của Pi cùng gia đình mang ý nghĩa bắt đầu cuộc hành trình tìm Đạo, Thượng Đế, Chân lý v.v…Điều này sẽ dễ hiểu hơn với những ai nghiên cứu về Thiền, cơn sóng gió đầu tiên chính là “lìa xa gia đình”, Phật Thích Ca bỏ nhà tìm đạo khi còn trẻ, Chúa Jesus trước năm 30t trong kinh sách không nói đến nhưng có khả năng Ngài cũng đi tìm chân lý trong khoảng thời gian này, hoặc các bận đạo sư cũng thường hay xuất gia hoặc rời gia đình đi tìm Đạo. Do đó, Pi bắt đầu con đường “tìm kiếm” của mình với 5 con thú: chuột, ngựa vằn,tinh tinh, linh cẩu và hổ cùng với 1 chiếc xuồng mà theo tinh thần Phật giáo hay ví “con đường tu tập như chiếc bè vậy”, còn 5 con thú chính là nội tâm của “hành giả Pi”: sự giằng xé nội tâm của Pi trong quá trình này rất lớn, ban đầu lòng tham là thứ sẽ nổi lên mạnh nhất, ai tham thiền lâu sẽ dễ thấy rõ điều này về tính chiếm hữu của lòng tham, nó đánh vào nơi yếu đuối nhất của con người chính là ngựa vằn với 2 sọc trắng đen tượng trưng cho sự phân chia thiện ác, lúc này Pi không biết được đâu là thiện và đâu là ác do còn quá trẻ, cho nên ngựa vằn què quặt chính là ý đó, và khi lòng tham nổi lên thì tính phân biệt này bị xóa bỏ trước kế đến là tình người (tinh tinh), có lúc tình người thắng thế nhưng không lâu bị lòng tham quật ngã ngay khi tình người yếu đi. Do đó trong Phật giáo: Tham đứng đầu trong tham,sân,si, hỉ, nộ, ái, ố, dục. Nhưng lòng tham vẫn bị hạ bởi 1 thứ: bản ngã hay còn nói bản ngã của Pi chính là con hổ, 1 bản ngã mang tính bản năng, trong thang Maslow nó đứng dưới cùng, lòng tham vẫn còn ở “thang trên”, bản ngã mới là chủ chốt khi chi phối mọi nhu cầu bản năng của con người mà ngay cả sự “lươn lẹo” cũng bị bản ngã tiêu diệt. Suốt cuộc hành trình của Pi chính là sự tranh đấu của Pi với bản ngã này, cái đi theo cùng ta trong cuộc hành trình bất tận, lúc nó chống đối ta, lúc nó giúp đỡ ta, nó và ta gắn liền như định mệnh. Pi tìm hiểu con hổ chính là tìm hiểu chính mình. Nhu cầu bản ngã là rất lớn, cho nên thời gian đầu Pi phải cung cấp cho nó, thỏa mãn nó, khuất phục nó, biết là có nó kế bên là nguy hiểm là khó chịu nhưng không thể tách rời, cả ngay khi có thể (đoạn hổ rớt xuống nước) nhưng Pi bắt đầu thuần phục nó, đối thoại với nó, nhìn sâu vào bản chất của nó. Đoạn Pi nhìn xuống nước, thấy mặt con hổ (chính là bản ngã của mình) và đi sâu vào lòng đại dương với biết bao điều từ sự hình thành các loài, sinh sinh diệt diệt, con tàu đắm, mối tình đầu v.v… nói theo ngôn ngữ Phật giáo hay Hindu giáo chính là mở con mắt thứ ba mà nhìn rõ bản chất của chính mình, các hình ảnh hay các tiềm thức được quay ngược v.v….Có lẽ lúc đó Pi đã ngộ ra được khá nhiều điều. Trên con đường hành trình Pi cũng đã gặp nhiều những cảnh tượng kì vĩ, khó ai thấy, cũng như khi tu tập hành giả sẽ gặp rất nhiều cảnh tượng hoa thơm cỏ lạ nhưng nếu dừng lại thì sẽ rất nguy hiểm có khi bị cuốn theo không chừng.
Có những lúc Pi tưởng chừng gục gã trên con đường gian khổ này, như bao hành giả khác Pi cũng đã phải gào với Trời với Thượng Đế mà rằng: “Con đã sẵn sàng ra đi rồi đây! Ngài đã lấy đi gia đình, mọi thứ của con, Ngài còn muốn gì nữa?” nhưng nếu kiên trì thì như Chúa Jesus từng nói: “Hãy gõ, cửa sẽ mở”.
Và có lẽ hay nhất chính là đoạn lên được đảo “thiên đường” với hình dạng 1 người nằm nổi trên mặt nước. Khi Pi đang “lạc lối” trên “đại dương” không biết đâu là bến bến bờ như 1 hành giả mặc dù đã tiến xa trên con đường tìm đạo nhưng trong tâm thật là vô bờ bến như biển ko biết đâu là hướng thì tìm được 1 bến đỗ bình yên. Trong Thiền tông gọi là sự tham chấp về cái tịch tĩnh, tuy yên bình nhưng lại là nơi chôn thân biết bao nhiêu hành giả. Ngay khi Phật Thích Ca lúc cầu đạo đã đạt đến tứ thiền, đạt đến chỗ an lạc không kể xiết nhưng ngài vẫn không thoát khỏi bản ngã của mình và do đó ngài tiếp tục tìm kiếm. Pi thấy rõ điều này khi tìm thấy răng của 1 người bị hòn đảo tiêu hóa, Pi biết nếu ở đây rồi sẽ chết cô độc mà thôi. Do đó, anh quyết định như Phật Thích Ca, tiếp tục tìm kiếm.
Và đoạn kết, khá là thú vị với hình ảnh sức cùng lực kiệt nằm gục trên bãi biển và con hổ bỏ đi nó mang ý nghĩa, Pi đã đến “bờ”, đã bỏ được bản ngã của mình như chúa Jesus 40 ngày trên sa mạc, vắt kiệt sức mình để chống lại bản ngã của mình chính là quỷ dữ và các cám dỗ cho đến khi ngày thành Đạo hay Phật Thích Ca với 49 ngày gian khổ dưới gốc Bồ Đề. Và với Pi chính là hành giả đã rũ bỏ được bản ngã của mình. Và sau đó mới là quan trọng, Phật Thích Ca hay Chúa Jesus sau khi thành đạo đều quay về với xã hội loài người, chứ các Ngài không trốn đi đâu đó mà tự hưởng phúc lạc. Theo như Thiền là đạt Đạo thì phải thõng tay vào chợ. Do đó, Pi đã quay lại với cuộc sống đời thường, một cuộc sống của một con người rất bình thường cùng vợ và 2 con. Tuy nhiên ta thấy rõ cuộc đời của Pi lúc này là cuộc đời của một người bình thường mà không tầm thường.