Phim thế nào gọi là hay ?
Xác định giá trị
Chúng ta thường dán nhãn "hay, dở" dựa trên sự hòa trộn những khung hình, cảm xúc, trí nhớ và suy nghĩ mà bộ phim mang lại. Bộ não tải tất cả xuống cánh tay, và rồi ngón tay cái của chúng ta sẽ tự dưng trỏ xuống hay trỏ lên để biểu hiện thái độ của sự hài lòng. Ebert và Roper - hai nhà phê bình phim nổi tiếng thường dùng cách thức này để đánh giá một bộ phim vì nó đơn giản. Tuy nhiên, để có cái nhìn chi tiết hơn, sự hài lòng đối với một bộ phim sẽ được chia làm nhiều mức độ. Mức độ càng cao thì điều kiện xem xét càng phức tạp. Socrates, Plato, và Aristotle từng đồng ý rằng có nhiều "cách thể hiện cái tốt": vẻ đẹp, sự trung thực, niềm hạnh phúc và sự công bằng, nhưng họ không khẳng định cái nào là hơn cái nào. Tuy vậy, Kierkegaard cho rằng vẻ đẹp bị đánh giá thấp hơn đạo đức và đạo đức thì chịu sự chi phối của tôn giáo.
Mức độ 1 - Sự chú ý
Bộ phim có hấp dẫn không ? Nếu bộ phim tạo sự lôi cuốn nó sẽ dễ dàng được nhận một ngón tay cái trỏ lên. Các bộ phim hành động Hollywood thường lấy mức độ này làm chuẩn bởi chúng có lợi thế về hình ảnh tạo cảm giác. Khán giả khó mà thu được gì từ những bộ phim kiểu này cho dù các nhà làm phim cố gắng dựng ra một câu chuyện phức tạp hay đưa vào tình dục hay bạo lực. Các bộ phim dở tệ đôi khi vẫn được xếp vào hạng này vì chằng có tiêu chí nào khác ngoài sự gây chú ý.
Mức độ 2 - Sự liên hệ bản thân
Bộ phim có đánh thức những hoài niệm trong khán giả ? Một phim sẽ được xem là hơn cả "hay" nếu nó tạo được mối liên hệ với người xem. Sự thành công không chỉ nằm ở việc mãn nhãn. Khả năng của bộ phim là đào xới và khơi đúng mạch cảm xúc dù chuyện phim là những tình huống thân thuộc, đời thường mà ai cũng có thể đã trải qua. Bộ phim tập trung vào nút thắt tình cảm hơn là hành động. Các nhà làm phim Hàn Quốc rất thành công ở kiểu làm phim này.
Mức độ 1 - Sự chú ý
Bộ phim có hấp dẫn không ? Nếu bộ phim tạo sự lôi cuốn nó sẽ dễ dàng được nhận một ngón tay cái trỏ lên. Các bộ phim hành động Hollywood thường lấy mức độ này làm chuẩn bởi chúng có lợi thế về hình ảnh tạo cảm giác. Khán giả khó mà thu được gì từ những bộ phim kiểu này cho dù các nhà làm phim cố gắng dựng ra một câu chuyện phức tạp hay đưa vào tình dục hay bạo lực. Các bộ phim dở tệ đôi khi vẫn được xếp vào hạng này vì chằng có tiêu chí nào khác ngoài sự gây chú ý.
Mức độ 2 - Sự liên hệ bản thân
Bộ phim có đánh thức những hoài niệm trong khán giả ? Một phim sẽ được xem là hơn cả "hay" nếu nó tạo được mối liên hệ với người xem. Sự thành công không chỉ nằm ở việc mãn nhãn. Khả năng của bộ phim là đào xới và khơi đúng mạch cảm xúc dù chuyện phim là những tình huống thân thuộc, đời thường mà ai cũng có thể đã trải qua. Bộ phim tập trung vào nút thắt tình cảm hơn là hành động. Các nhà làm phim Hàn Quốc rất thành công ở kiểu làm phim này.
Mức độ 3 - Những đột phá
Có điều gì thật đặc biệt về bộ phim, khiến cho nó trở nên độc nhất vô nhị hay những yếu tố độc đáo, tạo tiền đề cho những nhà làm phim khác học hỏi ? Một số bộ phim được đánh giá tốt chỉ ở một mặt nào đó nhưng gần như là tốt nhất về mặt đó, chẳng hạn diễn xuất của Michael Keaton trong "Night Shift" - "Gác đêm", hay như lối tưởng tượng sáng tạo trong "Being John Malkovich" - "Trở thành John Malkovich", cốt truyện của "Memento" - "Kí ức", hành động của "Gladiator" - "Dũng sĩ giác đấu". Về những bộ phim khai phá ra những hướng đi mới có thể nhắc đến "The Matrix" - "Ma trận" với những pha chiến đấu kết hợp giữa võ thuật phương Đông và kĩ thuật số phương Tây.
Mức độ 4 - Dấu ấn xã hội
Bộ phim có tạo được dấu ấn ấn xã hội ? Một bộ phim có thể nhận được những lời khen ngợi ở mức độ rộng hơn khi nó truyền tải được một ý nghĩa nào đó hay tạo mối liên hệ với nhiều tầng lớp khán giả, "Erin Brockovich" - cuộc chiến không cân sức giữa dân đen và các tập đoàn, "Philadelphia" - chống phân biệt đối xử với người bị nhiễm HIV, "Thelma and Louise" - "Thelma và Louise" - xóa bỏ định kiến và đề cao sức mạnh của người phụ nữ, là những ví dụ. Cũng có thể thêm "Crouching Tiger, Hidden Dragon" - "Ngọa Hổ Tàng Long" khi bộ phim này tạo dấu ấn Trung Hoa trong làng điện ảnh Mỹ.
Mức độ 5 - Tính nghệ thuật
Xét về toàn thể, bộ phim có thành công về mặt thể hiện nghệ thuật ? Có lẽ chưa có bộ phim nào có thể làm tốt hơn "The Godfather" - "Bố già". Mọi phương diện từ cách kể chuyện đến kĩ thuật làm phim dường như hoàn hảo. Một ví dụ khác là "Pulp Fiction" - "Chuyện phiếm". Bộ phim tạo sự vặn vẹo có tính toán, thể hiện quan điểm về nhiều mặt khác nhau khiến cho các tình tiết bị sắp xếp lộn xộn nhưng bộ phim vẫn tạo ấn tượng về mặt kĩ thuật và nghệ thuật. Các nhà làm phim độc lập mạnh về mặt này vì họ không bị bó buộc bởi nhà sản xuất hay lo lắng về chuyện doanh thu. Các nhà làm phim Châu Âu cũng rất thành công bởi họ thích thể cái tôi một cách chân thật nhất.
Mức độ 6 - Tính luân lí
Bộ phim có điều gì muốn chia sẻ về mặt đạo đức ? Thật ra, một bộ phim không cần phải thuyết giảng mới mang ý nghĩa luân lí, chẳng hạn như "Schindler’s List" - "Bản danh sách của Schindler", ngoại trừ cảnh diễn thuyết ở cuối phim, tính đạo đức của bộ phim được thể hiện ẩn dưới những hành động nhân đạo của Schindler. Còn "Dead Man Walking" - "Người chết biết đi" đặc biệt ấn tượng trong cách thể hiện hình ảnh tên tội phạm và các nạn nhân. Những bộ phim vươn đến tầm cao của tính luân lí không hẳn là những bộ phim thích dùng những lời giáo huấn. Những bộ phim kiểu như vậy dù có mang dấu ấn xã hội nhưng cũng không thể hiện được sự phức tạp thực sự của đạo đức.
Mức độ 7 - Tính tôn giáo
Bộ phim có nắm bắt được những điều tinh thông, mang tính siêu nghiệm ? Bộ phim cuối cùng phải đúc kết được những điều bắt nguồn từ những lí luận mang tính tôn giáo hay ẩn chứa những dấu ấn tôn giáo, "Tender Mercies" là một ví dụ. Tràn ngập những điều rối ren của cuộc sống, bộ phim thể hiện cách mà Chúa trời muốn con người chịu đựng qua lời của những bài hát, qua ngôn ngữ thân thể của các nhân vật. Bộ phim đạt trình độ cao về nghệ thuật và luân lí nhưng còn hơn thế nữa khi kết hợp cả hai với một cái nhìn thiêng liêng. Không phải khán giả nào cũng có thể cảm nhận được điều này bởi họ cần kiên nhẫn để theo dõi một mạch truyện quá đỗi chậm rãi và thấu hiểu ngôn ngữ của Thánh kinh. Chẳng hạn, khi xem "Central Station" - "Nhà ga trung tâm", khán giả cần biết rằng trong tiếng Do Thái từ "gió" và "hồn" là một, họ nên chú ý nơi nào và khi nào thì gió thổi.
Bài viết của Red_violin (c)
www.yxine.com
http://yxine.com/?gf=bv&view=1&articles_id=235